Συζητώντας για τη Φανταστική Λογοτεχνία και τον Ρομαντισμό.







Πραγματιστές των Μύθων, επαναστάτες των Αξιών

Φαντασία, ρομαντισμός, ανθρωπιστικά ιδεώδη, απουσία ατομικισμού. Κάποιος θα υποστήριζε ότι αυτό το «πακέτο» ιδιοσυγκρασίας ίσως και να αποτελεί … ανέκδοτο στις σύγχρονες κοινωνίες. Κι όμως, τα μέλη μιας φοιτητικής κοινότητας στη χώρα μας διακηρύσσουν εδώ και πέντε περίπου χρόνια τις δικές τους αρχές και πεποιθήσεις για ένα καλύτερο αύριο. Το μέσον τους; Η λογοτεχνία του Φανταστικού. Η συνέντευξη που ακολουθεί είναι με τον Σταμάτη Μαμούτο, τον πρόεδρο της Φοιτητικής Λέσχης Φανταστικής Λογοτεχνίας (Φ.ΛΕ.ΦΑ.ΛΟ).

Πως αντιλαμβάνεστε και πως αντιμετωπίζετε το πεδίο της Φανταστικής Λογοτεχνίας; Υπάρχουν συγκεκριμένες ιδεολογικές κατευθύνσεις που το συνδέουν με το παρελθόν της ανθρώπινης ιστορίας;

Δεν είναι θέμα ιδεολογικών κατευθύνσεων αλλά ιστορικής πραγματικότητας. Αν εξεταστεί η φανταστική λογοτεχνία διαχρονικά και βάσει κάποιων κριτηρίων, θα καταστεί σαφές ότι αποτελεί ένα οργανικά ενιαίο και ιστορικά συνεχές λογοτεχνικό πεδίο. Οι αφετηρίες της ανιχνεύονται στην αρχαιότητα ενώ στην ιστορική της εξέλιξη διαπέρασε ολόκληρη την πολιτιστική ιστορία της ανθρωπότητας –και ιδίως της Ευρώπης-, παρουσιάζοντας ιδιαίτερες εκφράσεις κατά το μεσαίωνα, την εποχή του Ρομαντισμού και τα νεώτερα χρόνια. Μολονότι, από την εποχή του Ρομαντισμού κι έπειτα, διαιρέθηκε σε πολλά εσωτερικά ρεύματα (πχ. τρόμου, επική νουβέλα, επιστημονική φαντασία κλπ.) διατηρεί αναλλοίωτα τα περισσότερα αρχετυπικά της γνωρίσματα. Ουσιαστικά, αποτελεί την πρωταρχική μορφή λογοτεχνικής αφήγησης.

Πως θα μπορούσε να ωφεληθεί η ελληνική κοινωνία από την περαιτέρω διάδοση της λογοτεχνίας του Φανταστικού;

Διάδοση κάποιων μεμονωμένων έργων, αποσπασμένων από το ευρύτερο πνευματικό πλαίσιο της φανταστικής λογοτεχνίας, υφίσταται ήδη στις μέρες μας και απλώς προσφέρει επιπλέον τέρψη στους επιμέρους αναγνώστες.

Αν, όμως, η διάδοση αυτή συνδυαζόταν με την πρόσληψη της βαθύτερης ουσίας του συνολικού της πλαισίου και πραγματοποιούνταν μέσω ενός πνευματικού ρομαντικού κινήματος, η κοινωνία, ίσως, κατάφερνε να ξαναγίνει όπως την αποκάλεσες. Δηλαδή, ελληνική. Γιατί σήμερα, φρονώ ότι δεν ζούμε στην ελληνική κοινωνία. Επιβιώνουμε σε ένα πλαίσιο ατομικιστικών ανταγωνισμών, ομαδικών συγκρούσεων, κομματικών συναλλαγών και ηθικής διάλυσης. Η επαφή με τις πηγές της ανθρώπινης ουσίας, από τις οποίες εκρέει η φανταστική αφήγηση, ίσως αποτελούσε μια ασφαλή ατραπό για την πορεία προς τη συλλογική επανάκτηση του αυθεντικού, εθνικού μας χαρακτήρα και του επανελληνισμού της κοινωνίας μας.

Δεν είναι τυχαίο πως το ενδιαφέρον για τη φανταστική λογοτεχνία, σε διεθνές επίπεδο, αναθερμάνθηκε από τα τέλη της δεκαετίας του ’90, όταν και αποτυπώθηκε στις συνειδήσεις όλων η δομή του διεθνοποιημένου και χρηματιστηριακού κόσμου της εποχής μας. Η εσωτερική αναζήτηση, οι εθνικές παραδόσεις, η συναισθηματική ένταση (πχ. τρόμος, δέος), η επαφή με τα αναλλοίωτα αρχέτυπα μέσω της φαντασίας και τα υπόλοιπα γνωρίσματα του λογοτεχνικού μας πεδίου, προσέφεραν ένα πνευματικό ανάχωμα στο οποίο πολύς κόσμος βρήκε ενστικτωδώς καταφύγιο, για να μην τον παρασύρει η θύελλα του εκμοντερνισμού (η μεταμοντερνισμού) της παγκοσμιοποίησης.

Πείτε μας λίγα λόγια για τη δημιουργία της ΦΛΕΦΑΛΟ. Πότε και από ποιους δημιουργήθηκε; Ποιες ήταν οι κύριες επιδιώξεις της;

Η Φοιτητική Λέσχη Φανταστικής Λογοτεχνίας ιδρύθηκε το 2006. Πέντε χρόνια πριν είχε προηγηθεί η προσωπική μου εμφάνιση στο χώρο του ελληνικού φανταστικού, όταν και εκδόθηκε «Η μάχη της πεδιάδας του ασημένιου φεγγαριού», μια νουβέλα που είχα γράψει όντας 19 ετών. Σήμερα τη διαβάζω και βρίσκω παντού λάθη. Χαμογελώ με ικανοποίηση, όμως, όταν κάτω από τα εφηβικά και αδέξια λεκτικά της σχήματα, νιώθω τους παλμούς του «επικού πνεύματος με τις ρομαντικές αποχρώσεις», που μετέπειτα αποτέλεσε –και εξακολουθεί να το κάνει- το βασικό χαρακτηριστικό της λογοτεχνικής μου ταυτότητας. Πάντως, την εποχή που εκδόθηκε «Η μάχη..» έγινε δεκτή με θέρμη. Περιοδικά και εφημερίδες έγραψαν θετικά σχόλια. Έτσι, το 2005, τρεις συμφοιτητές από το δεύτερο πανεπιστήμιο που σπούδασα, θυμούνταν το όνομά μου λόγω μιας παρουσίασης του βιβλίου, που είχε γίνει στο περιοδικό Metal Hammer. Ο ένας τους μου πρότεινε να δημιουργήσουμε μια φοιτητική κοινότητα του φανταστικού. Κάπως έτσι ξεκινήσαμε. Ένα χρόνο αργότερα ήρθε και η επίσημη έγκριση από το Πρωτοδικείο.

Η πρωταρχική επιδίωξη της Λέσχης ήταν να προβάλει ολόκληρο το ιστορικό, αλλά και το θεματικό, εύρος της λογοτεχνίας του φανταστικού. Να σκιαγραφήσει, δηλαδή, το πεδίο της, βάσει κάποιων κριτηρίων. Είχαμε εξ’ αρχής αντιληφθεί ότι η ανάδειξη ενός θεωρητικού υπόβαθρου, θα βοηθούσε αποφασιστικά στην προβολή της αγαπημένης μας λογοτεχνικής έκφρασης.

Ποιο είναι το προφίλ του μέλους της ΦΛΕΦΑΛΟ με βάση αυτήν την «Ρομαντική Κοσμοθέαση» που ασπάζεστε;

Για εμάς η λογοτεχνία του φανταστικού δεν αποτελεί απλά ένα πεδίο εντός του οποίου υπάρχουν λογοτεχνικά έργα που προσφέρουν τέρψη. Είναι κάτι πιο βαθύ, πιο ουσιαστικό. Αποτελεί τη λογοτεχνική εκδίπλωση μιας ευρύτερης κοσμοθέασης.

Ως ρομαντικοί θεωρούμε ότι η ουσία της ζωής δεν μπορεί να κωδικοποιηθεί πλήρως από κανένα είδος επιστημονικής έρευνας κι ότι βρίσκεται πέρα από την εμβέλεια της λογικής, σε ένα πεδίο αρχετυπικό, που μόνο η φαντασία μπορεί να προσεγγίσει. Η τέχνη, η πατρίδα, η αναζήτηση, η αίσθηση του ιερού, οι κοινοτικοί δεσμοί και οι λαϊκοί θρύλοι σημαίνουν για τα μέλη της Λέσχης μας περισσότερα απ’ ότι η λογική συναγωγή, το υλικό κέρδος, ο ατομικισμός και τα αφηρημένα ανθρωπιστικά ιδεώδη. Αυτό, βέβαια, δεν υποδηλώνει ότι υποτιμούμε την επιστημονική γνώση. Το αντίθετο ισχύει, μάλιστα. Απλώς, την ιεραρχούμε σε διαφορετικό επίπεδο απ’ ότι κάνουν οι εκφραστές της κυρίαρχης μοντέρνας και μεταμοντέρνας νεωτερικής κουλτούρας.

Ηθική διαύγεια, ηρωική αντίληψη, πνευματική καλλιέργεια και λογοτεχνική τέρψη αποτελούν πόλους, τους οποίους το ενιαίο πνεύμα της κοσμοθέασής μας διαπερνά και συνδέει. Βάσει αυτών των χαρακτηριστικών, δεν είναι λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν ότι η Φ.ΛΕ.ΦΑ.ΛΟ έχει επηρεαστεί από την «Προ-ραφαηλιτική Αδελφότητα». Και μάλλον δεν έχουν άδικο.

Τι είδους δράση ανέπτυξε όλα αυτά τα χρόνια η ΦΛΕΦΑΛΟ; Μπορείτε να μας πείτε λίγα λόγια για τους σημαντικότερους κατ’ εσάς σταθμούς της;

Από τα Χριστούγεννα του 2007 μέχρι σήμερα, κάθε Δεκέμβριο και Μάιο, κυκλοφορεί το περιοδικό «Φανταστική Λογοτεχνία», που διανέμεται δωρεάν από τα κεντρικά βιβλιοπωλεία και comicshops των Αθηνών. Πρόκειται για το κύριο μέσο έκφρασης της Λέσχης. Διατηρούμε επίσης την ιστοσελίδα flefalo.blogspot.com, που έχει πάνω από χίλιες επισκέψεις κάθε μήνα. Έχουμε υποστηρίξει δεκάδες λογοτεχνικές εκδηλώσεις και παρουσιάζουμε συνεχώς βιβλία του φανταστικού -και όχι μόνο. Τον Μάιο του 2009 πραγματοποιήσαμε μια εκδήλωση στο βιβλιοπωλείο «Ιανός» των Αθηνών, σε συνεργασία με το Νίκο Βλαντή και τις εκδόσεις «Μαγικό Κουτί», με θέμα τη λογοτεχνία του φανταστικού στον ύστερο ρομαντισμό. Κάποιες επιπλέον δραστηριότητες που αφορούν φοιτητικά ζητήματα και τοποθετήσεις της Λέσχης πάνω σε θέματα της κοινωνικής και πολιτικής ζωής, λαμβάνουν χώρα πολύ συχνά. Για παράδειγμα, πριν λίγες ημέρες, με αφορμή τις φοιτητικές εκλογές και την ασφυκτική πίεση που ασκεί το κομματικό σύστημα στην ελληνική φοιτητική κοινότητα, μοιράσαμε στο Ζάππειο -κατά τις ημέρες που πραγματοποιήθηκε το φεστιβάλ βιβλίου- ενημερωτικά φυλλάδια, προκειμένου να θίξουμε το σημαντικό αυτό πρόβλημα.

Τι ανταπόκριση βρήκε μια ομάδα φίλων του Φανταστικού και του Ρομαντισμού μέσα σε ένα ελληνικό πανεπιστήμιο που προφανώς δεν διαθέτει καμία από τις δύο αυτές ιδιότητες;

Τα δυο πρώτα χρόνια προσπαθήσαμε να καταστήσουμε την όλη μας προσπάθεια γνωστή στο αναγνωστικό κοινό, σε εκδοτικούς οργανισμούς και σε άλλους συλλόγους του φανταστικού. Δεν επικεντρώσαμε τη δράση μας εντός των πανεπιστημιακών τμημάτων. Μπορώ να πω ότι δεν αντιμετωπίσαμε δυσκολίες στο «κομματοκρατούμενο» και τραυματισμένο από τη βία των ομάδων της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς περιβάλλον του ελληνικού πανεπιστημίου, γιατί η παρουσία μας δεν έγινε άμεσα αισθητή.

Μετά από δυο χρόνια, έχοντας κερδίσει την εκτίμηση του αναγνωστικού κοινού και τη συμπαράσταση σημαντικών φίλων, αρχίσαμε να κινητοποιούμαστε και σε αυτό το περιβάλλον. Έκτοτε αντιμετωπίσαμε και αντιμετωπίζουμε ορισμένες δυσκολίες. Αλλά είμαστε προετοιμασμένοι πια.

Θεωρείτε ότι η ΦΛΕΦΑΛΟ συνέβαλε στα βήματα που έκανε ο «χώρος» τα τελευταία χρόνια; Ποιες διαφορές εντοπίζετε σε σχέση με τα χρόνια που πρωτοξεκινήσατε τη δραστηριότητά σας;

Αρχικά αναδείξαμε το θεωρητικό υπόβαθρο της λογοτεχνίας του φανταστικού και στρέψαμε την προσοχή του αναγνωστικού κοινού, πέρα από τα νεώτερα και σύγχρονα ρεύματα, στα αρχαία, τα μεσαιωνικά και τα ρομαντικά κείμενά της. Έπειτα, μέσω της βοήθειας που μας προσέφερε κυρίως ο Νίκος Βλαντής, αλλά και της ηθικής συμπαράστασης που μας παρείχαν συγγραφείς όπως ο Μάκης Πανώριος και ο Ηλίας Φλωράκης, καταφέραμε να εισάγουμε τη συζήτηση γύρω από το φανταστικό στον εκδοτικό και συγγραφικό κόσμο, διαρρηγνύοντας σε κάποιο βαθμό τα στενά πλαίσια της μικρής και -άνευ ουσιαστικής, εκδοτικής υποστήριξης- ελληνικής κοινότητας του φανταστικού. Τέλος, εστιάσαμε στη ρομαντική διάσταση του συνολικού, φανταστικού, λογοτεχνικού φαινομένου, προβάλλοντάς το ως πτυχή μιας συνολικής εναντίωσης στις δομές και τις καλλιτεχνικές μόδες ή μεταμόδες της Νεωτερικότητας. Ίσως να μην ήταν υπερβολικό αν δήλωνα ότι η Φ.ΛΕ.ΦΑ.ΛΟ αποτελεί μια επανάσταση στα ελληνικά λογοτεχνικά δρώμενα.

Έχοντας κατά νου τα παραπάνω, εκτιμώ ότι γίνεται σαφής η συνεισφορά μας αλλά και οι διαφορές που υπήρχαν στην ελληνική κοινότητα του φανταστικού πριν ξεκινήσουμε να δραστηριοποιούμαστε.

Με ποιο τρόπο αντιμετωπίζετε το ζήτημα της διάδοχης κατάστασης στην ομάδα;

Οι περισσότεροι εκ των ιδρυτών της δεν έχουν χάσει τη φοιτητική ιδιότητα, λόγω του ότι σπουδάζουν σε μεταπτυχιακά προγράμματα. Ωστόσο, αυτό είναι ένα θέμα που μας προβλημάτισε εξαρχής. Έτσι, στο καταστατικό της Λέσχης προβλέπεται ότι όποιος παύει να είναι φοιτητής, μπορεί να παραμείνει μέλος. Απλώς, δεν δύναται να εκλεγεί στα όργανα εκπροσώπησης, αν και αυτό έχει μικρή σημασία γιατί ως ρομαντικοί δεν δίνουμε έμφαση στους τύπους. Στην πραγματικότητα όποιος θέλει μπορεί να συμμετάσχει στην προσπάθειά μας, ασχέτως του αν είναι φοιτητής.

Για να είμαι ειλικρινής, ένας από τους λόγους συγκρότησης της Λέσχης ήταν ότι δεν μας εξέφραζαν οι υπόλοιπες κοινότητες του φανταστικού. Θέλαμε να δημιουργήσουμε κάτι που να εμπεριέχει θεωρητικό βάθος και να διαθέτει ξεκάθαρο πνευματικό προσανατολισμό και υψηλή ποιοτική στάθμη. Το γεγονός ότι ήμασταν φοιτητές μας βοήθησε να δώσουμε στη Λέσχη μια ξεχωριστή ταυτότητα –τη φοιτητική.

Όσον αφορά το μέλλον, υπάρχουν κάποιες σκέψεις για τη δημιουργία ενός διευρυμένου σχήματος, δίχως όμως να χαθεί το αρχικό φοιτητικό σκέλος.

* Επισκεφτείτε την ιστοσελίδα της Φ.ΛΕ.ΦΑ.ΛΟ στο http://flefalo.blogspot.com.

———————————————————-

Who is Who: Ο Σταμάτης Μαμούτος είναι επικεφαλής της Φοιτητικής Λέσχης Φανταστικής Λογοτεχνίας. Γεννήθηκε το 1979, σπούδασε «Πολιτική Επιστήμη και Δημόσια Διοίκηση» στο Πολιτικό τμήμα της Νομικής Αθηνών, «Χρηματοοικονομικές Υπηρεσίες» στη Σχολή Διοίκησης και Οικονομίας του Πειραιά και απέκτησε τίτλο master «Πολιτικής Επιστήμης και Κοινωνιολογίας» με εξειδίκευση στην Πολιτική Φιλοσοφία από το Πανεπιστήμιο Αθηνών. Από το 2007 είναι αρχισυντάκτης του περιοδικού «Φανταστική λογοτεχνία», ενώ έχει υπάρξει και συντάκτης του περιοδικού «Litteraterra».

Σημείωση: Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο περιοδικό “Φαινόμενα” του Ελεύθερου Τύπου.