Σκέψεις με αφορμή τις εκλογές τοπικής αυτοδιοίκησης του 2010.








Σε προηγούμενο τεύχος των «Φαινόμενων», ο μεγάλος Αθηναίος πολιτικός, Περικλής, μας επισκέφθηκε μέσα από τη στήλη «Ο αυλός του Πανός». Ήθελε να μας μιλήσει για τους Έλληνες βουλευτές, αλλά και να εκφράσει την απορία του για την ονομασία που έχουμε επιλέξει να χαρακτηρίζει το πολίτευμά μας σήμερα.
Και πράγματι, οι διαφορές μεταξύ της αρχαίας δημοκρατίας και του σύγχρονου κοινοβουλευτισμού μας είναι τεράστιες. Έννοιες όπως η Εκκλησία του Δήμου, τα δημοψηφίσματα, η κλήρωση, η ανακλητότητα, ο εξωστρακισμός παραμένουν όχι μόνο άγνωστες, μα και έξω από τη λογική των σύγχρονων πολιτικών. Τα προηγούμενα, αντανακλώνται, όπως είναι φυσικό, στο βαθμό συμμετοχής του απλού πολίτη στη λήψη των αποφάσεων.
Εδώ και αρκετές δεκαετίες, δεν είναι λίγοι οι στοχαστές –σε παγκόσμιο επίπεδο- που προωθούν μέσω του λόγου και του έργου τους την ιδέα της Άμεσης Δημοκρατίας (Direct Democracy). O προσδιορισμός «άμεση» χρησιμοποιείται αναγκαστικά έτσι ώστε να διαχωριστεί η έννοια της αυθεντικής δημοκρατίας από την αντιπροσώπευση. Στις μέρες μας, γνωστότεροι Έλληνες εκπρόσωποι αυτής της τάσης είναι οι Τάκης Φωτόπουλος και Γιώργος Κόκκας, ενώ αξιόλογο έργο άφησε πίσω του ο μεγάλος Κορνήλιος Καστοριάδης. Παρ’ όλα αυτά στην Ελλάδα έχουμε μείνει ακόμα στο … θεωρητικό επίπεδο, αν και ως όρος, η άμεση δημοκρατία χρησιμοποιείται εδώ και μερικά χρόνια από αρκετούς φαινομενικά ετερόκλητους χώρους.
Στο εξωτερικό τα πράγματα έχουν προχωρήσει -ως είθισται- σε μεγαλύτερο βαθμό. Στο κράτος της Ελβετίας, η χώρα έχει μοιραστεί σε 26 διοικητικές περιφέρειες, τα λεγόμενα καντόνια. Καθένα από αυτά διαθέτει τη δική του κυβέρνηση και ξεχωριστό νομοθετικό σώμα. Οι αποφάσεις παίρνονται από τον λαό, είτε μέσω της διεξαγωγής συχνών ειδικών δημοψηφισμάτων, είτε μέσω της συμμετοχής τους σε αμεσοδημοκρατικές νομοθετικές πρωτοβουλίες που προβλέπονται από τους νόμους. Μετά από όλα αυτά, μάλλον θα πρέπει να έχετε καταλάβει για ποιον λόγο δεν γνωρίζετε τον πρωθυπουργό της χώρας των ρολογιών.
Οι Γερμανοί από τη μεριά τους, έχουν ενσωματώσει στο σύνταγμά τους αρκετές νομοθετικές ρυθμίσεις που σχετίζονται με τη διεξαγωγή δημοψηφισμάτων. Στις προσπάθειες αυτές πρωτοστατεί από τις αρχές της δεκαετίας του 70’, η οργάνωση «Mehr Demokratie» (Περισσότερη Δημοκρατία).
Στην υπόλοιπη Ευρώπη, δραστηριοποιούνται διακρατικοί οργανισμοί Άμεσης Δημοκρατίας όπως το Direct Democratic Euro-Vision (DDEV) και το Network of Direct Democratic Initiatives in Europe (ΝDDΙΕ) με τη συμμετοχή αρκετών κρατών μελών της Ε.Ε.
Επιστρέφοντας στην Ελλάδα και με αφορμή τις αυριανές εκλογές τοπικής αυτοδιοίκησης, θα πρέπει να τονιστεί πως με την εφαρμογή του νόμου Καλλικράτη (με τις μεγάλες διοικητικές περιφέρειες που θυμίζουν αρχαίες πόλεις-κράτη), χάθηκε μια μεγάλη ευκαιρία για «περισσότερη δημοκρατία». Περισσότερη δημοκρατία στον τόπο που γέννησε το «τοις αγορεύειν βούλεται». Περισσότερη δημοκρατία σε μια χώρα που ειδικά την περίοδο αυτή βάλλεται από παντού, αντιμετωπίζοντας χίλιους δυο κινδύνους, ορατούς και αόρατους. Περισσότερη δημοκρατία που, στο κάτω κάτω, θα μπορούσε να λύσει τα χέρια της κυβέρνησης, αν κρίνουμε και από τα αντίστοιχα αποτελέσματα στο επίσης ταλαιπωρημένο κράτος της Ισλανδίας, με την άρνηση των πολιτών να «πληρώσουν τα σπασμένα». Φαίνεται όμως πως η ύφεση σχετίζεται άμεσα και με τις δημοκρατικές μας ευαισθησίες…


Σημείωση: Το κείμενο δημοσιεύτηκε στη στήλη του Μηνά Παπαγεωργίου (meta-journalist), "Δούρειος Ίππος", του περιοδικού "Φαινόμενα" (τ.7, 6/11/2010)