Σπουδάζοντας τον εσωτερισμό στην Ελλάδα.




Στην Ελλάδα η μελέτη των εσωτερικών παραδόσεων αντιμετωπίζεται συνήθως ως μια αλλόκοτη, ίσως και περιθωριακή προσωπική ενασχόληση. Και σε αυτή την περίπτωση, οι διαφορές με τις αντιλήψεις που υπάρχουν στο εξωτερικό είναι τεράστιες. Εκεί, τα θέματα αυτά, όχι μόνο αντιμετωπίζονται με τον δέοντα σεβασμό, αλλά μελετώνται σε ακαδημαϊκό επίπεδο, θεωρούμενα ως ένα ιδιαίτερα χρήσιμο πεδίο έρευνας σχετικά με την εξέλιξη των ιδεών και της φιλοσοφίας. Μήπως ήρθε η στιγμή να δούμε τα πράγματα κάπως διαφορετικά; Διαβάστε τη συνέντευξη που παραχώρησε η Σάσσα Τσέϊτοου στον Μηνά Παπαγεωργίου (meta-journalist).

Τι ακριβώς είναι η Ακαδημία Phoenix Rising και ποιος ο σκοπός ίδρυσής της;

Η Ακαδημία Phoenix Rising είναι ένας ανεξάρτητος ακαδημαϊκός εκπαιδευτικός οργανισμός που παραδίδει ακαδημαϊκά μαθήματα στον Δυτικό Εσωτερισμό, ακολουθώντας τη μεθοδολογία που έχει θεσπίσει ο κλάδος. Εδρεύει στο Λονδίνο, στελεχώνεται από 15 καθηγητές πανεπιστημίου από όλο τον κόσμο, και είναι προσβάσιμη σε όποιον διαθέτει σύνδεση στο διαδίκτυο. Τα τμήματά μας καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα θεμάτων που εμπίπτουν στον κλάδο του Δυτικού Εσωτερισμού και παρέχουν ξεκάθαρη και τεκμηριωμένη εισαγωγή στη θεματολογία αυτή, είτε για προσωπικούς λόγους, προχωρώντας αργότερα σε κάποιο μεταπτυχιακό πρόγραμμα όπως αυτό που ακολούθησα εγώ, είτε για επαγγελματικούς λόγους. Σκοπός μας είναι η παροχή τεκμηριωμένης και ολοκληρωμένης παιδείας επάνω σε αυτά και συγγενή θέματα, η «αποκατάσταση» των παραδόσεων αυτών στην κοινή γνώμη και η καταπολέμηση της παραπληροφόρησης που μαστίζει τον χώρο. Τέλος, επιθυμούμε να συνεχίσουμε το έργο που ήδη εξελίσσεται στα ξένα πανεπιστήμια, ήτοι, την θεμελίωση του κλάδου στην ακαδημαϊκή κοινότητα των ανθρωπιστικών επιστημών.

Ποιο είναι το πρόγραμμα σπουδών αλλά και οι υποχρεώσεις του κάθε σπουδαστή;
Πρωτίστως θέλω να τονίσω ότι η προσέγγισή μας είναι αμιγώς ακαδημαϊκή, ακολουθώντας τη μεθοδολογία που έχει θεσπιστεί στα πανεπιστήμια του εξωτερικού. Δεν αποτελούμε εσωτερική σχολή, τάγμα, ή οτιδήποτε άλλο.

Όλα τα μαθήματα παραδίδονται αποκλειστικά μέσω διαδικτύου με χρήση εξειδικευμένου λογισμικού. Διαθέτουμε εντατικά τμήματα, εισαγωγικού και προχωρημένου επιπέδου. Τα εισαγωγικά τμήματα διαρκούν περίπου 3 μήνες, τα προχωρημένα περίπου 2, ενώ από τον Οκτώβριο θα προστεθούν και ταχύρυθμα εισαγωγικά τμήματα διάρκειας 4-5 εβδομάδων.

Ή εβδομαδιαία ύλη συμπεριλαμβάνει ηχογραφημένες διαλέξεις, πολυμέσα και μεγάλο όγκο ακαδημαϊκών συγγραμάτων και πρωτογενών πηγών. Κάθε σπουδαστής υποχρεούται να κρατάει εβδομαδιαίο «ημερολόγιο μάθησης», όπου καταγράφει τις εντυπώσεις και τις αντιδράσεις του στην ύλη, πραγματοποιώντας παράλληλα μια εβδομαδιαία ζωντανή συζήτηση με τον καθηγητή μέσω διαδικτύου. Υπάρχουν δύο επιπλέον υποχρεωτικές γραπτές εργασίες. Οι προθεσμίες παράδοσης και το επίπεδο γραφής που απαιτούνται συνάδουν με το δεύτερο ή τρίτο έτος πανεπιστημίου, ενώ λόγω έλλειψης της σχετικής Ελληνικής βιβλιογραφίας η καλή γνώση Αγγλικών είναι απαραίτητη.

Για όσους δεν διαθέτουν τον απαιτούμενο χρόνο, από το Φθινόπωρο εισάγονται τμήματα «αυτοδιδασκαλίας». Περιέχουν ακριβώς την ίδια ύλη με τα κανονικά τμήματα, αλλά είναι πιο οικονομικά, δεν υπάρχουν υποχρεωτικές εργασίες, ούτε η συμμετοχή του καθηγητή. Η εγγραφή μπορεί να γίνει οποιαδήποτε στιγμή, και διαρκεί 12 μήνες. Στο τέλος υπάρχει μια προαιρετική εξέταση, ώστε όποιος επιθυμεί να κατοχυρώσει τις γνώσεις του. Επιπλέον, επιθυμούμε να προσεγγίσουμε περισσότερο το κοινό μας, και από το φθινόπωρο θα διεξαχθούν διάφορες εκδηλώσεις σε Λονδίνο κι Αθήνα. Τέλος θα επεκταθούμε και στον εκδοτικό χώρο, έτσι ώστε να αρχίσουμε τη μετάφραση σημαντικών συγγραμμάτων στα Ελληνικά.

Τι μπορεί να προσφέρει η μελέτη του δυτικού εσωτερισμού στον σύγχρονο άνθρωπο που υποφέρει εγκλωβισμένος στην οικονομική κρίση;

Ακόμη κι αν δεν ενστερνιζόμαστε αυτές τις φιλοσοφίες ως στάση ζωής, η μελέτη τους ακονίζει την κριτική μας σκέψη και μας υποχρεώνει να εξετάσουμε τα κοινότυπα πράγματα με νέα ματιά. Ένας άνθρωπος είναι εγκλωβισμένος όταν πιστεύει ότι – ή ενδόμυχα θέλει – άλλοι να αποφασίζουν για εκείνον, πιστεύοντας ότι δεν υπάρχουν άλλες λύσεις. Κεντρικό στοιχείο σχεδόν όλων των εσωτερικών παραδόσεων είναι η αυτογνωσία και η έννοια του αυτοπροσδιορισμού του ανθρώπου, σε αντίθεση με την τυφλή αποδοχή και παραίτηση από τα γεγονότα. Εκεί που κάποιος τώρα βλέπει αδιέξοδο, με την διεύρυνση των γνώσεών του και την ανάπτυξη της κριτικής ικανότητας, μπορεί να τολμήσει κάτι που πριν δεν θα είχε διανοηθεί. Παρ’ οτι θεωρητικός κλάδος, το περιεχόμενό του απαιτεί την συμμετοχή όλων των νοητικών ικανοτήτων του ανθρώπου – κάτι που μόνο κέρδος μπορεί να αποφέρει.

Επιπλέον, η κατανόηση της ιστορίας του πολιτισμού μας μέσα από το πρίσμα των εσωτερικών παραδόσεων αποκαλύπτει άγνωστες πτυχές και αρχέτυπα τα οποία, πέρα από το ακαδημαϊκό τους ενδιαφέρον, εμπεριέχουν πρακτικά εφαρμόσιμα μοτίβα που κάλλιστα προσαρμόζονται στα πολιτικοοικονομικά και κοινωνικά μοντέλα. Ζούμε σε νοσηρά αστικά κέντρα, σε τεχνοκρατικά κοινωνικοπολιτικά καθεστώτα. Αν θέλουμε να μιλήσουμε για αλλαγή και λύσεις, δίχως να πέσουμε την επόμενη μέρα στους ίδιους φαύλους κύκλους, πρέπει να αναζητήσουμε μοτίβα που βασίζονται σε ολιστικές και ανθρωποκεντρικές (ουμανιστικές) φιλοσοφίες. Τα μοντέλα που αποκαλύπτει η ιστορία και φιλοσοφία αυτών των παραδόσεων είναι καθ’ ολα εφαρμόσιμα, αρκεί να υπάρξει γνώση και θέληση.

Ποια ήταν η υποδοχή που έτυχε το Phoenix Rising από ειδικούς και μη μέσα στην ελληνική κοινωνία;

Η Ακαδημία έτυχε πολύ θετικής αποδοχής από τους λίγους ακαδημαϊκούς κι ερευνητές που είναι εξοικειωμένοι με τον κλάδο μας, ενώ χαίρουμε θερμής υποστήριξης από το Πανεπιστήμιο της Ινδιανάπολης στην Αθήνα. Σε εσωτερικούς κύκλους, οι αντιδράσεις παρουσίασαν μια ποικιλία που κυμάνθηκε από τον ένθερμο ενθουσιασμό μέχρι την επιφυλακτική αντίσταση. Το τελευταίο συνέβη καθώς επικρατεί μια άποψη ότι ο εσωτερισμός είναι ένας προσωπικός δρόμος που δεν μπορεί να προσεγγιστεί με ακαδημαϊκή ματιά. Φυσικά πρόκειται για μια σεβαστή άποψη, που συναντάται και στο εξωτερικό. Παρ’ όλα αυτά, τονίζω ότι η μεθοδολογία του κλάδου μας λαβαίνει απόλυτα υπόψη το γεγονός ότι οι εσωτερικές παραδόσεις είναι τρόπος ζωής για πάρα πολλούς ανθρώπους, γι’ αυτό και γίνεται μεγάλη προσπάθεια για την διατήρηση μιας ισορροπημένης και διακλαδικής μεθοδολογίας που δεν αδικεί τη θεματολογία.

Η υποδοχή από μη ειδικούς επίσης κάλυψε όλο το φάσμα, από τις αναμενόμενες προκαταλήψεις, μέχρι το πολύ θερμό ενδιαφέρον. Πιο αποκαλυπτικές είναι οι μαρτυρίες των σπουδαστών μας, που μας εμπιστεύτηκαν παρ’ ότι είμαστε ένας νεοσύστατος οργανισμός. Τα λόγια τους αποτελούν για εμάς την καλύτερη ενθάρρυνση. Το 70% των πρώτων σπουδαστών συνέχισε μαζί μας και σκοπεύουν να παρακολουθήσουν τα μαθήματα και του χρόνου. Ιδιαίτερα ενθαρρυντικό στοιχείο αποτέλεσε το ενδιαφέρον των νέων ανθρώπων, κυρίως φοιτητών πανεπιστημίου που έχουν παρευρεθεί σε εκδηλώσεις μας στην Αθήνα και μου έχουν εκφράσει προσωπικά τη χαρά τους που επιτέλους παρουσιάζονται στην Ελλάδα αυτά τα θέματα με σοβαρότητα, υπευθυνότητα, και τεκμηρίωση.

Ποιες διαφορές εντοπίζετε στην αντιμετώπιση των ζητημάτων αυτών από τον ακαδημαϊκό κόσμο στο εξωτερικό σε σχέση με την Ελλάδα;

Ο ακαδημαϊκός κλάδος του Δυτικού Εσωτερισμού είναι σχεδόν παντελώς άγνωστος στην Ελλάδα, με μερικές μεμονωμένες εξαιρέσεις. Στο εξωτερικό είναι ανεπτυγμένος κλάδος που έχει ενσωματωθεί πλήρως στην ακαδημαϊκή κοινότητα, με σαφείς διαφοροποιήσεις από τους κλάδους θρησκειολογίας, θεολογίας, κτλ, καθώς υφίσταται σαν ειδικότητα αφ’ εαυτού του. Στην Ελλάδα όμως συμβαίνει κάτι άλλο: κάποια στοιχεία των παραδόσεων που μελετώνται στον κλάδο του Δ. Εσωτερισμού υπάγονται στην κλασσική φιλοσοφία ή και ιστορία, τουλάχιστον σε ότι αφορά την αρχαιότητα. Όμως οι μεταγενέστερες παραδόσεις, η προέλευση, επιρροή και σημασία τους όπως και το περιεχόμενό τους είναι άγνωστα σε μεγάλο βαθμό, ενώ επίσης επικρατεί μεγάλη σύγχυση ως προς το περιεχόμενο και την ιστορική τους βάση.

Σε τι επίπεδο θεωρείτε ότι βρίσκεται η εικόνα που έχει ο μέσος Έλληνας σχετικά με τις εσωτερικές σχολές και τον αποκρυφισμό;

Δυστυχώς επικρατεί μεγάλη σύγχυση και παραφιλολογία στον συγκεκριμένο χώρο. Οι άνθρωποι που προωθούν τις απόψεις αυτές είναι τις περισσότερες φορές στιγματισμένοι και παρεξηγημένοι, ενώ σε μεγάλο βαθμό επικρατεί και η ημιμάθεια. Αυτό οφείλεται σε μια ποικιλία παραγόντων, ξεκινώντας από την ίδια την κατάσταση της παιδείας, αλλά και σε κάποιες παγιωμένες αντιλήψεις που δυστυχώς διαιωνίζει η συμβατική παιδεία σε όλα τα επίπεδα. Για παράδειγμα θεωρώ απαράδεκτη την απουσία της Θρησκειολογίας από τα πανεπιστήμια. Επιπλέον υπάρχει έλλειψη σοβαρής βιβλιογραφίας στην Ελληνική γλώσσα. Παρ’ ότι υπάρχουν πολλά βιβλία αφιερωμένα στον συγκεκριμένο χώρο, είναι κυρίως είτε διδασκαλίες συγκεκριμένων εσωτερικών σχολών, ή βιβλία γραμμένα από μη ειδικούς, που στοχεύουν περισσότερο στις πωλήσεις και τις εντυπώσεις. Φυσικά υπάρχουν εξαιρέσεις, αλλά σε σύγκριση με το εξωτερικό δυστυχώς υπάρχει τεράστια έλλειψη ορθής πληροφόρησης, με αποτέλεσμα τη διαιώνιση στερεότυπων και προκαταλήψεων.

Πως και γιατί αναπτύχθηκαν εσωτερικές σχολές στην Ευρώπη του παρελθόντος; Θα μπορούσατε να μας αναφέρετε εν συντομία τις κυριότερες σχολές και τα φιλοσοφικά μονοπάτια που ακολούθησαν;

Η πρώτη «εσωτερική σχολή» που ιδρύθηκε ήταν η Πλατωνική Ακαδημία της οποίας ηγήθηκε ο Μαρσίλιο Φιτσίνο κατόπιν έμπνευσης του Γεωργίου Γεμιστού Πλήθωνα, στα μέσα του 15ου αιώνα. Στα τέλη του 16ου αιώνα άρχισαν να εμφανίζονται μυητικά τάγματα, τα οποία πολλαπλασιάστηκαν ραγδαία κατά τον 17ο και 18ο αιώνα, αναπτύσσοντας πλήθος μυητικών συστημάτων βασισμένα σε διάφορους συνδυασμούς των εσωτερικών ρευμάτων.

Εν ολίγοις, οι διδασκαλίες του Γεμιστού Πλήθωνα και η ανακάλυψη των Ερμητικών κειμένων υπήρξαν οι καταλύτες της Αναγέννησης. Μετά από την έκρηξη του πολιτισμού, των τεχνών και του εσωτερισμού που σημειώθηκε τότε, η Ευρώπη κλονίστηκε από θρησκευτικούς πολέμους που προκάλεσε η εμφάνιση του Προτεσταντισμού. Ταυτόχρονα, χάρη σε πολλούς εσωτεριστές της εποχής, η επιστήμη έκανε άλματα. Αυτές οι ραγδαίες εξελίξεις οδήγησαν στον Διαφωτισμό, την αποδυνάμωση της εκκλησίας και την έμφαση στον ορθολογισμό. Όμως παράλληλα οι εσωτερικές φιλοσοφίες οδηγήθηκαν στο περιθώριο, καθώς με την έλευση της Εποχής της Λογικής, απαξιώθηκαν μαζί με οτιδήποτε θύμιζε θρησκεία. Την ίδια εποχή παρατηρείται η ρήξη μεταξύ φιλοσοφίας και επιστήμης, που μέχρι τότε θεωρούνταν απολύτως αλληλένδετες έννοιες, η απαξίωση της φύσης και η ανάπτυξη της μηχανιστικής επιστήμης. Σημειώνεται ότι στην εσωτερική φιλοσοφία η φύση θεωρείται υπέρτατος οδηγός για την κατανόηση της ανθρώπινης υπόστασης. Στον απόηχο αυτών των εξελίξεων σχηματίστηκαν κλειστές ομάδες, με αυστηρά μυητικές διαβαθμίσεις και η εσωτερική γνώση ενσωματώθηκε στα βαθύτατα συμβολικά τυπικά τους. Άλλες εμπνεύστηκαν από τα Ροδοσταυρικά μανιφέστα που κυκλοφόρησαν στη Γερμανία στις αρχές του 17ου αιώνα και άλλες εξελίχθηκαν μέσα από τις συντεχνίες των λιθοξόων και μεταμορφώθηκαν στα Τεκτονικά τάγματα. Το κοινό στοιχείο όλων ήταν η συγκριτική συγχώνευση μιας ποικιλίας εσωτερικών ρευμάτων, που περιλάμβαναν στοιχεία Αλχημείας, Καμπαλά, Ερμητισμού και φυσικά Νεοπλατωνισμού. Τα τάγματα αυτά αποτέλεσαν ουσιαστικά τους θεματοφύλακες της εσωτερικής γνώσης σε πείσμα του ορθολογισμού, μέχρις ότου αναβίωσε το ενδιαφέρον του κόσμου στα τέλη του 19ου αιώνα, χάρη σε μορφές όπως ο Ελιφάς Λεβι, ο Παπύς, ντε Γκαϊτά και φυσικά την Θεοσοφική Εταιρεία της Έλενας Μπλαβάτσκυ. Οι εσωτερικές παραδόσεις είναι στενά συνυφασμένες με όλη την εξέλιξη του Δυτικού Πολιτισμού, από τους Ελληνιστικούς χρόνους ως τις μέρες μας, και είναι καιρός να αναγνωριστεί ο σημαντικός ρόλος που έχουν παίξει στην ιστορία μας.

Μιλήστε μας για τις σπουδές σας και για τα κυριότερα ερευνητικά ενδιαφέροντά σας.

Σπούδασα παράλληλα επικοινωνιολογία και ζωγραφική στην Αθήνα. Απέκτησα ΜΑ Αγγλικής Φιλολογίας το 2004, και το 2008 αποφοίτησα από το Πανεπιστήμιο του Έξετερ με ΜΑ Δυτικού Εσωτερισμού ενώ τώρα ακολουθώ σπουδές διδακτορικού στο ίδιο πανεπιστήμιο.
Στη διδακτορική μου διατριβή ασχολούμαι με τη διασταύρωση της τέχνης με τον εσωτερισμό: από τον εσωτερικό συμβολισμό ως μέσο επικοινωνίας και σκέψης, μέχρι την έμπρακτη χρήση της τέχνης στην εσωτερική παράδοση. Συγκεκριμένα μελετάω τη ζωή και το έργο του Ζοζεφέν Πελαντάν, σύγχρονος των πιο γνωστών Παπύς και ντε Γκαϊτά, αλλά αδικημένος από την ιστορία. Επεδίωξε την κοινωνική αναγέννηση μέσω των τεχνών που βασίζονταν σε εσωτερικές αρχές, επηρεάζοντας βαθύτατα το καλλιτεχνικό κίνημα των Συμβολιστών. Επίσης με ενδιαφέρει η βαθιά αλληλεπίδραση των εσωτερικών παραδόσεων με κάθε στοιχείο του Δυτικού πολιτισμού και η βαθιά ιστορική σχέση εσωτερισμού κι επιστήμης.

* Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφτείτε την ιστοσελίδα Phoenix Rising στο www.phoenixrising.org.gr, ή να επικοινωνήστε στο phoenix@phoenixrising.org.gr.



Who is Who: Η Σάσσα Τσέϊτοου είναι η ιδρύτρια και διευθύντρια της Ακαδημίας Εσωτερικών Σπουδών και Δημιουργικών Τεχνών Phoenix Rising. Είναι αναπληρωματική καθηγήτρια Θρησκειολογίας και Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Ινδιανάπολης, συγγραφέας, αρθρογράφος και μεταφράστρια. Κατάγεται από Κέρκυρα και Αγγλία.


* Σημείωση: Η συνέντευξη δημοσιεύθηκε αρχικά στο ένθετο “ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ” της εφημερίδας Ελεύθερος Τύπος.