Αρχικός τίτλος: Η ανθρωπότητα στον αυτόματο πιλότο

Τα τελευταία χρόνια η οικονομική κρίση έχει «γονατίσει» τον ευρωπαϊκό νότο αναγκάζοντας εκατομμύρια ανθρώπους να αλλάξουν τους ρυθμούς της μέχρι πρότινος ζωής τους. Παρ’ όλα αυτά, κάνοντας μια πρόχειρη ερώτηση σε γνωστούς και συγγενείς, εύκολα διαπιστώνουμε πως όλοι συμφωνούν στο ότι η εξέλιξη του ανθρώπινου πολιτισμού ακολουθεί μια γραμμική και διαρκώς αυξανόμενη πορεία προς το μέλλον. Είναι τέτοια τα τεχνολογικά επιτεύγματα που κάνουν σε καθημερινό πλέον επίπεδο την εμφάνισή τους, που δίνουν την εντύπωση ότι ο άνθρωπος ανακαλύπτει συνεχώς νέα δεδομένα στον κόσμο γύρω του και οι νέες γενιές γίνονται ολοένα και ευφυέστερες. Λοιπόν, το τελευταίο μην το θεωρείτε και απόλυτα δεδομένο!

Ενας καθηγητής εξελικτικής Βιολογίας από το πανεπιστήμιο του Στάνφορντ, ονόματι Gerald Crabtree, δημοσίευσε πρόσφατα μια πολύ ενδιαφέρουσα έρευνα στο επιστημονικό journal «Trends in Genetics». Σύμφωνα με αυτήν, το ανθρώπινο είδος θα πρέπει να έφτασε στο ανώτερο εξελικτικό επίπεδο νοημοσύνης του σε μια χρονική περίοδο που προσδιορίζεται από 2.000 έως 6.000 χρόνια πριν από σήμερα. Για να στηρίξει τις θέσεις του σε θεωρητικό επίπεδο, ο καθηγητής εξέτασε το βιοτικό επίπεδο του προϊστορικού ανθρώπου σε σχέση με τον σύγχρονο. Ο μεν πρώτος «πάλευε» σε καθημερινή βάση με τα στοιχεία της φύσης, προσπαθώντας να εξασφαλίσει καταφύγιο και τροφή για την κοινότητά του, ενώ ο μεν δεύτερος δείχνει –σε ένα μεγάλο ποσοστό- να έχει εξασφαλίσει ζητήματα επιβίωσης. 

Αυτό σημαίνει ότι τα «γρανάζια της εξέλιξης της νοημοσύνης μας» έχουν σταματήσει να γυρίζουν ή στην καλύτερη των περιπτώσεων έχουν επιβραδύνει κατά πολύ την λειτουργία τους, προκαλώντας τις αντίστοιχες αλλαγές στα γονίδιά μας. «Η ανάπτυξη των γονιδίων που σχετίζονται με τη νοημοσύνη μας έλαβε χώρα σε έναν κόσμο όπου ο κάθε άνθρωπος βρισκόταν καθημερινά εκτεθιμένος στις δύσκολες συνθήκες του φυσικού περιβάλλοντος, γεγονός που δεν παρατηρείται σήμερα», λέει ο Crabtree. Η εμφάνιση της γεωργίας δεκάδες χιλιάδες χρόνια πριν, οδήγησε την ανθρωπότητα στην κοινωνική οργάνωση. Τότε ήταν που χρειάστηκε η νοημοσύνη που θα τους επέτρεπε να συνυπάρξουν αρμονικά. Ο καθηγητής συνεχίζει φέρνοντας στην εποχή μας έναν αρχαίο Ελληνα: «Στοιχηματίζω ότι αν ένας μέσος πολίτης από την Αθήνα του 1000 π.Χ εμφανιζόταν σήμερα στον κόσμο μας, θα αποτελούσε σύντομα ένα από τα λαμπρότερα και ικανότερα μυαλά, διαθέτοντας άριστη μνήμη, ένα μεγάλο απόθεμα νέων ιδεών και καθαρό μυαλό απέναντι στην αντιμετώπιση σοβαρών ζητημάτων». 

Στο τέλος ο Crabtree τολμά να κάνει μια αρκετά απαισιόδοξη πρόβλεψη, υποστηρίζοντας ότι μέσα στα επόμενα 3.000 χρόνια το ανθρώπινο γένος θα έχει υποστεί τουλάχιστον δύο σημαντικές γενετικές μεταλλάξεις οι οποίες θα μειώσουν κατά πολύ τις διανοητικές του ικανότητες. Παρ’ όλα αυτά η ίδια η τεχνολογία θα έχει εξελιχθεί σε τέτοιο βαθμό ώστε θα είναι από μόνη της σε θέση να βρίσκει τις απαιτούμενες λύσεις σε κάθε νέο πρόβλημα που θα προκύπτει.

Πάνω κάτω στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και ο Robin Dunbar, καθηγητής ανθρωπολογίας στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, ο οποίος σχολιάζοντας την έρευνα του Crabtree θεωρεί πως «η εξέλιξη της επιστήμης είναι σίγουρο πως θα βρει τις απαραίτητες λύσεις μέσα στους επόμενους αιώνες, εάν φυσικά προηγουμένως δεν έχουμε καταστρέψει ως είδος τους ίδιους μας τους εαυτούς».

Τελικά φανταστείτε να έχουμε όντως μπει, ως είδος, σε έναν αυτόματο πιλότο που κατευθύνεται από μια απροσδιόριστη έννοια που ονομάζουμε επιστήμη... Αρκετά τρομακτικό, δε νομίζετε;

 * Σημείωση: Το κείμενο αυτό του Μηνά Παπαγεωργίου (meta-journalist) δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στη στήλη "Δούρειος Ίππος" του περιοδικού "Φαινόμενα" του Ελεύθερου Τύπου στις 11/11/2012.